Szkoła Podstawowa im. św. Jana Kantego w Maruszynie Dolnej

       Szkoła w Maruszynie rozpoczęła działalność 23 września 1885 roku orzeczeniem C.K. Wysokiej Rady Szkolnej Krajowej we Lwowie z dnia 14 stycznia 1885 roku. Pomiędzy mieszkańcami Maruszyny powstał wielki spór o miejsce, w którym miałaby znajdować się szkoła, gdyż mieszkańcy Maruszyny mieszkali wówczas w osiedlach rozrzuconych na dużej przestrzeni i każdy chciał, aby jego dzieci miały blisko do szkoły. „Ostatecznie zgodzono się na wynajęcie izby na szkołę w domu Jana Wilkusa, położonym w środku wsi”¹. Na drugi rok przeniesiono szkołę do Jana Bartoszka, ponieważ z Janem Wilkusem gmina nie mogła się pogodzić co do wysokości czynszu. W dniu 16 czerwca 1887 roku rozpoczęto budowę szkoły, którą ukończono w 1889 roku. „Do budowy przyczynił się Najjaśniejszy Pan Cesarz Franc Józef kwotą 100 złotych i C. K. Wysoka Rada Szkolna Krajowa kwotą 50 zł”².

       Wieś zajmowała bardzo duży obszar, toteż mieszkańcy dolnej części Maruszyny zabiegali o to, aby była druga szkoła w dolnej części. W 1908 roku pod Żorem zorganizowano klasę nadetatową, w której pierwszym nauczycielem był Stanisław Cesarczyk, lecz zmarł na chorobę płucną w styczniu 1909 roku. Po jego śmierci pracę rozpoczęła Maria Macelechówna. W 1909 roku mieszkańcy dolnej części Maruszyny wraz z Panem Wójtem – Piotrem Staszlem rozpoczęli starania o budowę szkoły, a od 1 września tegoż roku na podstawie rozporządzenia władz oświatowych rozpoczęła funkcjonowanie szkoła w dolnej części Maruszyny w budynku wynajętym „U Babiarza”. Dzięki staraniom wójta został zakupiony plac w dolnej części Maruszyny „Pod Żorem”. Placem tym była skała obejmująca część góry Żor, położonej 773 metrów nad poziomem morza. Tę skałę rozsadzili górnicy z wapiennika w Szaflarach i plac wyrównali. Wybuch I wojny światowej spowodował opóźnienie budowy budynku szkolnego. Dopiero w 1921 roku oddano go do użytku. Był to obiekt drewniany, kryty gontem, posiadał mieszkanie służbowe i jedno pomieszczenie klasowe. Szkoła nosiła wówczas nazwę: “Szkoła Ludowa Jednoklasowa im. Św. Jana Kantego w Maruszynie”. Nazwę „ludowa” używano za czasów Austrii. Po odzyskaniu niepodległości zmieniono nazwę na „powszechna”. Szkoła od początku istnienia do czasów II wojny światowej „realizowała zakres 4 klas podstawowych w czasie 6, a potem 7 lat”^3. Przed II wojną światową szkoła miała nazwę: „Publiczna Szkoła Powszechna Stopnia Pierwszego im. św. Jana Kantego”. Już wtedy zastępowano imię szkoły oznaczeniem „nr 2”. Po drugiej wojnie światowej przyjęła się nazwa: „Szkoła Ogólnokształcąca Stopnia Podstawowego w Maruszynie Dolnej”.

       W latach 1909 – 1914 kierownikiem była Pani Maria Maceluchówna, w latach 1914 – 1933 funkcję kierownika pełniła Pani Maria Regiecówna, po jednym roku funkcję kierownika pełniły Panie: Zofia Markowska i Zofia Osiczanka. Od września 1935 w tej szkole pracowała jako kierowniczka szkoły Pani Zofia Górkiewicz. W 1936 roku w ramach robót szarwarkowych sołtys Stanisław Szostak wykonał boisko szkolne o powierzchni ok. 200 metrów kwadratowych, a w 1937 roku obetonowano szkolną studnię. W czasie II wojny światowej warunki do nauki były bardzo ciężkie, gdyż brakowało opału, ale cały czas szkoła funkcjonowała. Prowadzono zajęcia ze wszystkich przedmiotów oprócz historii i geografii, gdyż nauka tych przedmiotów była przez władze okupacyjne zabroniona. Zaraz na początku wojny zabrano ze szkoły książki i mapy. Po II wojnie światowej wprowadzono obowiązek ukończenia siedmiu klas szkoły podstawowej. Na zebraniu wiejskim wsi Maruszyna w maju 1954 roku, prowadzonym przez sołtysa wsi Stanisława Bartoszka opowiedziano się za koniecznością rozbudowy szkoły w dolnej części Maruszyny. Pan Józef Skibiński w protokole zapisał ”Sprawa materiału budowlanego na izby lekcyjne jest już uzgodniona z Zarządem Straży Pożarnej, że użyje się drzewo i deski jakie jest przygotowane na budowę remizy w zamian za 10 tysięcy sztuk cegły, zakupionej na cele szkolne, wiąźbę dachową wykona się z drzewa z lasów uprawnionych Tarasówka i Ciepłówka, pokrycie dachowe od południa blachą ocynkowaną i też użyje się blachę zakupioną przez Zarząd OSP za pieniądze zebrane na zakup motopompy (której już nie udało się zakupić) od strony północnej pokryć eternitem a sprzedać dachówkę zakupioną od Stramy Filona”⁴. Mieszkańcy Maruszyny postanowili budynek rozbudować w oparciu o środki pieniężne pochodzące z opodatkowania się mieszkańców wsi, w kwocie 50 złotych od hektara. Obszar Maruszyny wynosi 1500 ha, toteż zaplanowano uzyskać kwotę 75 tysięcy złotych na pokrycie kosztów rozbudowy. Zbiórką funduszy i organizacją rozbudowy zajął się Komitet Rozbudowy Szkoły z Panem Józefem Skibińskim na czele. Rozbudową kierował Władysław Bachleda. W dniu 5 września 1954 roku oddano do użytku dobudowane na piętrze dodatkowe dwie sale lekcyjne. W uroczystości wzięli udział przedstawiciele władz powiatowych, gminnych i wiejskich. Uroczystość prowadził Jan Skóbel – przewodniczący Gminnej Rady Narodowej w Szaflarach, a przecięcia wstęgi dokonał Kazimierz Rabiański – zastępca przewodniczącego Powiatowej Rady Narodowej w Nowym Targu. W dniu 26 września zwołano zebranie wiejskie, na którym Komitet Rozbudowy Szkoły rozliczył się przedstawiając szczegółowo dochody i wydatki. „Ogólny koszt tej rozbudowy wyniósł kwotę 68 745 złotych”⁵. Wówczas kierownikiem szkoły była Pani Zofia Górkiewicz, która w kronice szkoły tak napisała o ludziach sprawujących władzę we wsi: „Przewodniczący Rady Narodowej w Maruszynie Bartoszek Stanisław cały czas starał się pilnie o szkołę, a jego następca Bukowski Stanisław też bardzo dbał o jej utrzymanie. Opał na nadchodzący rok szkolny zawsze był dostarczany z końcem poprzedniego roku szkolnego”⁶.

       Władze polskie zdecydowały, że od 1 września 1961 roku nauka religii nie będzie odbywać się w szkołach lecz w punktach katechetycznych. Od 1 stycznia 1962 roku "Gromada Maruszyna" została przyłączona do Bańskiej. Już 17 lipca 1962 roku do budynku szkoły doprowadzono elektryczność. Szkoła organizowała wycieczki dla uczniów oraz brała udział w konkursach czytelniczych, a także w kursie sanitarnym. Do szkoły raz w tygodniu przyjeżdżało „kino objazdowe”, które cieszyło się bardzo dużym zainteresowaniem ze strony młodzieży szkolnej i dorosłych. W latach 1967 – 1970 funkcję kierownika szkoły pełnił Pan Jan Jankowski, który w czasie wakacji zorganizował prace instalacyjne piorunochronu na budynku szkoły. Od września 1970 roku do sierpnia 1974 roku kierownikiem był Pan Jan Dziedzic. W czasie pełnienia funkcji przez Pana Dziedzica stolarka w szkole została pomalowana, a mieszkanie służbowe odnowione. Uczniowie brali udział w zawodach sportowych, zwiedzali najbliższe okolice. W tym czasie w szkole prężnie działała drużyna harcerska. We wrześniu 1974 roku kierownikiem szkoły została Pani Barbara Boruta, która na początku borykała się z trudnościami kadrowymi. W czasie jej kadencji pomalowano zewnętrzną elewację szkoły, wykonano mur oporowy. Uczniowie ze względu na aktywność nauczycieli uczestniczyli w wielu wycieczkach.

           Po rezygnacji z funkcji kierownika Pani Barbary Boruty, dyrektorstwo (tak zaczęto nazywać szefów placówek oświatowych) od września 1978 roku objęła Pani Maria Piszczek. Szkoła miała bardzo trudne warunki lokalowe, w budynku były 4 sale lekcyjne i mieszkanie służbowe. Średnio co dwa lata przebudowywano piece grzewcze, gdyż na wskutek biegania uczniów kafle się rozchodziły, a szczelinami ulatniał się dym. Przebudowano ubikacje dla potrzeb szkoły przy udziale Spółki Leśnej Tarasówka, której szefem był w tym czasie Pan Władysław Soboń. Wynajmowano dwie sale na wsi u Państwa Sieczków i u Państwa Zubków, a zajęcia trwały do godziny osiemnastej. Mimo trudnych warunków lokalowych szkoła posiadała pełną obsadę kadrową, pracującą bardzo aktywnie z uczniami. Uczestniczono w wielu konkursach, festiwalach i zawodach sportowych. W szkole bardzo prężnie działały drużyna harcerska i zuchowa. W 1986 roku pięciu harcerzy z drużynową przebywało na międzynarodowym obozie w NRD.

        Od października 1986 roku funkcję dyrektora objęła Pani Zofia Strama, która jeszcze w tym samym roku wykonała ogrodzenie boiska szkolnego. Trudne warunki lokalowe były coraz bardziej uciążliwe. Po opuszczeniu mieszkania służbowego przez Rodzinę Piszczków, dokonano remontu i wygospodarowano dwa pomieszczenia klasowe. Warunki lokalowe doskwierały jednak coraz bardziej. W 1989 roku, na wniosek mieszkańców oraz dyrektora szkoły Zofii Stramy, powołano Komitet Rozbudowy Szkoły, któremu przewodniczył Pan Stanisław Bylina. Ogromne zaangażowanie mieszkańców w zakresie pozyskiwania środków na rozbudowę przez organizację zbiórek pieniężnych wśród mieszkańców dolnej części Maruszyny, organizacji dochodowych zabaw tanecznych w remizie OSP, organizowanych dzięki uprzejmości Straży Pożarnej, pozyskiwanie sponsorów i własny wkład pracy sprawiły, że od września 1991 roku uruchomiono cztery dodatkowe sale lekcyjne, kotłownię, gabinet dyrektora, bibliotekę i pokój nauczycielski. Mieszkańcy dolnej części Maruszyny przepracowali 729 dniówek społecznie, wykonując prace fachowe i pomocnicze, a uzyskane fundusze z zabaw dochodowych były przeznaczane na zakup potrzebnych materiałów budowlanych. Niejednokrotnie w pracy przy szkole brali udział nauczyciele i uczniowie. Na rozbudowę szkoły uzyskano dwa tysiące dolarów od Koła Związku Podhalan Maruszyna w Chicago. Tynkowanie i wymianę stolarki w starej części szkoły sfinansowało Kuratorium Oświaty. Ogrzewanie piecowe zastąpiono centralnym ogrzewaniem węglowym dzięki wsparciu Rady Gminy w Białym Dunajcu. Warunki pracy szkoły uległy ogromnej poprawie, więc zrezygnowano z wynajmu pomieszczeń klasowych na wsi. Po raz kolejny (już trzeci w przypadku tej szkoły) Maruszynianie udowodnili, że dla swojej szkoły są zdecydowani na wielkie wyrzeczenia, a ta rozbudowa była wyczynem na miarę XX wieku.

       W czasie, gdy w Polsce zmieniał się ustrój, szkoła w Maruszynie Dolnej diametralnie zmieniała swój wygląd. Nauka w szkole trwała niezależnie od wykonywanych robót, ale nadzieja była większa niż krótkotrwałe niedogodności. Uczniowie, bo to przecież o nich cały czas się myśli nagradzali wszystkie trudy wysokimi lokatami w konkursach przedmiotowych, recytatorskich, a także w gminnym konkursie „O najlepszą szkołę w gminie”. W styczniu 1991 roku Komitet Rozbudowy Szkoły wraz ks. Proboszczem Janem Kaletą oraz z nauczycielami zorganizował „ Opłatek Wiejski” w remizie OSP w Maruszynie, który zgromadził bardzo dużo osób, a uzyskany dochód przeznaczono na wydatki związane z rozbudową szkoły. Od tej pory „Opłatek Wiejski” jest corocznie organizowany jako duża impreza środowiskowa, obejmująca mieszkańców całej Maruszyny. We wrześniu 1991 roku Ks. Bp Jerzy Nycz poświęcił dobudowaną część szkoły. Wjechał na plac szkoły parą koni i powozem, a kierowcą tego niecodziennego zaprzęgu był Stanisława Bartoszek. Z Ks. Biskupem spotkali się nauczyciele obu szkół działających w Maruszynie.

       W 1993 roku szkoła zakupiła pierwszy komputer z donacji Polonii w Chicago, a drukarkę sfinansował Urząd Gminy w Szaflarach. To był początek informatyzacji szkoły. W listopadzie wydano miesięcznik „Głos Maruszyny”, który ukazywał się przez rok, a był rozprowadzany w sklepach na terenie wsi oraz w niedzielę przez uczniów przy kościele. Szkoła ze swoją działalnością wyszła do środowiska uczestnicząc w imprezach wiejskich i gminnych, a także zapraszając mieszkańców do szkoły.

       Po konsultacjach z Kuratorem Oświaty w Nowym Sączu oraz z dyrektorami szkół Rada Gminy Szaflary w dniu 30 maja 1995 roku podjęła Uchwałę Nr X/51/95 w sprawie przejęcia szkół przez samorząd od 1 września 1995 roku. Rozpoczął się wówczas intensywny okres inwestowania w oświatę, gdyż stan budynków i wyposażenia był zły. Na udokumentowany wniosek Rady Szkoły w Maruszynie Dolnej, w dniu 29 maja 1996 roku po uprzednim podjęciu uchwały w dniu 30 stycznia 1996 roku przez Radę Gminy Szaflary odbyła się uroczystość przywrócenia przedwojennego imienia „Świętego Jana Kantego” tutejszej szkole z udziałem władz gminnych z wójtem gminy Stanisławem Ślimakiem i kuratoryjnych z wizytatorem KO Anną Pęksą na czele. W czasie uroczystości została odprawiona Msza Święta przez Ks. Jana Kaletę – Proboszcza Parafii Maruszyna oraz przez księży Rodaków: Jana Stramę i Franciszka Walkosza. Na tę niecodzienną okoliczność Anna Królczyk – nauczycielka tutejszej szkoły i była uczennica Małgorzata Bylina namalowały na płótnie farbami olejnymi przepiękne obrazy z wizerunkiem św. Jana Kantego.

       Przez długi czas wielką bolączką szkoły były sanitariaty mieszczące się poza budynkiem. Rada Gminy (vice-wójtem był Pan Jan Królczyk, a radną Pani dyrektor Zofia Strama) i Wójt Gminy Szaflary realizując pro-oświatową politykę w 1998 roku przeprowadzili kapitalny remont starej części budynku: dobudowano sanitariaty i dwie sale lekcyjne oraz zmieniono ogrzewanie centralne z węglowego na olej opałowy. Całość robót przypieczętowano położeniem dywaniku asfaltowego na niewielkim boisku szkolnym. Wszyscy witali nowy rok szkolny 1998/99 z wielką radością i dumą. W październiku nasza szkoła była organizatorem Gminnego Dnia Edukacji Narodowej, a także podniosłej uroczystości wręczenia sztandaru szkole, ufundowanego przez sponsorów oraz rodziców. Od września 1999 roku w oświacie rozpoczęto wdrażanie reformy oświaty, która polegała na wprowadzeniu sześcioklasowej szkoły podstawowej i trzyletniego gimnazjum. W związku z brakiem budynku na organizację jednego gimnazjum w gminie, rada gminy za zgodą Małopolskiego Kuratora Oświaty utworzyła w każdej szkole zespół mieszczący w tym samym budynku szkołę podstawową i gimnazjum. By sprostać wymaganiom programowym rozpoczęto doposażenie szkół w pomoce dydaktyczne.

       W 2006 roku w szkole pracowało już 15 nauczycieli (wszyscy z wykształceniem wyższym) oraz trzech pracowników obsługi. Pracę szkoły w każdym zakresie wspierają niezmordowani rodzice. Powiększenie boiska, było w sferze marzeń Maruszynian od dawna. Na ten cel rodzice ze środków wypracowanych na rzecz szkoły zakupili działki o powierzchni 12 arów za osiem tysięcy czterysta złotych. Gmina pokryła wszystkie koszty związane z regulacja prawna działek użytkowanych i zakupionych przez szkołę. Z funduszy gminnych zakupiono działkę o powierzchni 10 arów za kwotę piętnaście tysięcy złotych. Na zakupionych działkach została zaprojektowana pełnowymiarowa sala gimnastyczna o wymiarach 12m x 24m wraz z zapleczem. Na budowę sali gimnastycznej Wspólnota Leśna w Tarasówce przekazała ponad 50 kubików drzewa na deski.

Renata Jagoda

(artykuł zostanie uaktualniony)

¹ Kronika szkolna Jednoklasowej Publicznej Szkoły Powszechnej im. św. Jana Kantego w Maruszynie, Pod Żorem, s. 1
² Tamże, s,1.
³ Z.Górkiewicz, Księga wizytacyjna.
⁴ J. Skibiński, Księga Pamiątkowa z otwarcia rozbudowy szkoły w Maruszynie, wypis z protokołu z maja 1954r.
⁵ Tamże, J. Skibiński , Księga Pamiątkowa, „Protokół z zebrania wiejskiego w dniu 26 września 1954r”.
⁶ Z.Górkiewicz, Księga wizytacyjna.